انتقاد از خود، شدید ترین نوع انتقاد محسوب می شود و اغلب مواقع دیگران با انتقادهای خود به ما آسیب می رسانند، اما انتقادی که به خود می کنیم، ضربه های عمیق تر بر ما وارد می کند و اثر آن پایدار تر است. در بری مواقع با گفتن جمله های منفی و سرزنش کننده از خود انتقاد می کنیم و آن را سازنده می دانیم، در حالی که این سبک انتقاد، فقط تصویر منفی را که از خود داریم را تقویت می کند به خصوص زمانی که در زمینه هایی با شکست مواجه می شویم. طبق نظر مشاور روانشناس خود انتقادی یکی از ویژگی های شخصیتی است که فرد با استفاده از آن خود را به شدت ارزیابی می کند و این ویژگی باعث پیامدهای منفی نظیر افسردگی، استرس، اضطراب، روابط بین فردی مختل، هیجانات منفی و سطوح بالای ناراحتی را به همراه دارد. خود انتقادی نوعی  داشتن انتظارات زیاد از خود و آزار و اذیت و درونی که استرس زا و تضعیف کننده خود می باشد، در نظر گرفته می شود.

منشا خود انتقادی چیست؟

انتقاد از خود به تعاملات میان کودک و والدین مربوط می شود. مواردی نظیر سو، استفاده جسمی و جنسی از کودک، نادیده گرفتن او، تجربه وقایع ناگوار در دوران کودکی، رشد انتقاد از خود را باعث می شود. مشکلاتی که در دوران کودکی به وجود می آید نقش مهمی بر رشد شخصیت دارد و این مشکلات ممکن است که باعث ایجاد بحث اکنون ما یعنی خود انتقادی شود. انتقاد دائم و پیوسته ، سبب می شود که کودک در سالهای بعدی زندگی نسبت به خود برداشت خوبی نداشته باشد . از جمله مشکلات مرتبط با خود انتقادی می توان به تعاملات منفی میان والد و کودک و سبک های ضعیف مراقبت از کودک در سالهای اولیه رشد اشاره کرد. تحقیقات نشان می دهد که اختلالات شخصیت والدین بر رشد کودک تاثیر دارد و اغلب رشد شخصیت کود را با مانع مواجه می کند و موجب شکل گیری انتقاد از خود در کودک می شود. چنین رفتارهای بیمار گونه والدین احتمالا موجب احساس بی ارزشی و عدم پذیرش می شود که این مشخصه افرادی است که از خود بسیار انتقاد می کنند.


مورد دیگر که می توانیم اشاره کنیم نحوه ا مناسب گفت و گوی والدین با فرزندان نیز است که در شکل گیری انتقاد در بزرگسالی نقش دارد. نحوه گفتار نا مناسب والدین با فرزند موجب درونی شد نشانه ها در بزرگسالی می شود و درونی شدن نشانه ها موجب شکل گیری تصویر منفی از خود می شود که به شکل انتقاد از خود بروز می کند. انتقاد تند و تیز از خود سرپوشی بر چیزهای دیگر نظیر میل به کنترل است. با علم به این که والدین کسانی که از خود انتقاد می کنند به شدت کنترل کننده هستند این پیام در کودک ایجاد می شود که کنترل از خود اشکالی ندارد. وقتی والدین فرزندانشان را به خاطر اشتباهاتشان سرزنش می کنند، کودکان می آموزند که شخصا مئول شکست هایشان هستند و فکر می کنند که باید همیشه بی عیب و نقص و کامل باشند و هیچ اشتباهی نداشته باشند. این که فرد دائم خودش را مورد انتقاد قرار دهد به احساس بی ارزشی منجر شود. در جامعه ای که همواره به موفقیت اشاره می کند ، زمانی که افراد به موفقیتشان دست پیدا نمی کنند احساس عزت نفسخود را از دست می دهند و خود را به شدت مورد سرزنش قرار می دهند.

خود انتقادی چه پیامدهای منفی به همراه دارد؟

افراد خود انتقاد گر اغلب در خانواده هایی بزرگ شده اند که غیر حمایت گر هستند و این افراد به دیگران هم اعتماد نمی کنند . معتقد هستند که کسانی که به آن ها توجه دارند در نهایت قصد آزار دادنشان را دارند و این شرایط آن ها را با ترس مواجه می کند و از همه مهم تر این که در روابط بین فردی به شدت به مشکل برمی خورند.

یکی از موارد دیگر از پیامدهای منفی این است که این دسته از افراد نسبت به دیگران خصمانه، دوسوگرا و رقابت جو هستند و ممکن است که آن ها در کنترل خشم خود مشکل داشته باشند و خشم خود را به دیگران بروز دهند و ممکن است که خشم خود را به شکل انتقاد شدید و خشن از خود منعکس کنند. تحقیقات نشان می دهد که افرادی که از خود انتقاد می کنند از خود افشا سازی اجتناب می کنند و در خود فرو می روند. . در حالت کلی زمانی که فرد نمی تواند از عملکرد خود راضی باشد و دائم نگران است و از خود انتقاد می کند و خود را با دیگران مقایسه می کند در معرض مشکلات جدی و خطرناک روانشناختی قرار می گیرد. 

 برخی از بررسی ها نشان داده است که کسانی که به شدت از خود انتقاد می کنند، با احتمال بیشتری اقدام به خود کشی می کنند و احساس شرم و بی اهمیت بودن می تواند سبب شود که شخص خود را دست کم بگیرد و حتی میل به زنده مادن در او کمتر شود. 

بر اساس مطالعات مشاوره خانواده با تحقیر و سرزنش پیوسته خود سرانجام فرد اعتقادی را که نسبت به خودش دارد را از دست می دهد و نمی تواند در حد توانمندی هایش ظاهر شود و این عدم توانایی در فرد باعث اضطراب می شود و و فرد نمی تواند در زندگی اش به خوبی تلاش کند و در واقع نا توان می شود و آن جوری که می توانست عملکرد خوبی را از خود نشان دهد را دیگر نمی توان بروز دهد. چنین شرایطی با تغییراتی که در فرد ایجاد می کند باعث ایجاد  افسردگی و بسیاری از مشکلات روانشناختی دیگر می شود.

همامطور که می بینید انتقاد از خود و سرزش کردن از خود خطرهای بسیار زیادی را برای فرد به همراه دارد و می توان گفت که باعث ایجاد تغییرات اساسی و منفی در آینده فرد می شود. اگر که فکر می کنید ببش از حد خود را مورد انتقاد قرار می دهید، سعی کنید که با فردی متخصص در ارتباط باشید تا این ویژگی را در درون خود کنترل کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر بامراکز تخصصی روانشناسی در ارتباط باشید.