آیا فرزندتان هنگام جدا شدن از شما احساس اضطراب شدیدی می‌کند؟ آیا این موضوع زندگی روزمره او را تحت تأثیر قرار داده است؟ این احساس ممکن است نشانه‌ای از اختلال اضطراب جدایی باشد. این اختلال که بیشتر در کودکان دیده می‌شود، قابل درمان است و در این مقاله به بررسی روش‌های شناسایی و مدیریت آن می‌پردازیم.
اختلال اضطراب جدایی چیست؟
از منظر مشاوره روانشناسی اختلال اضطراب جدایی نوعی مشکل روانشناختی است که باعث می‌شود کودک هنگام جدا شدن از والدین یا مراقبان اصلی خود ترس و اضطراب شدیدی را تجربه کند. برای مثال، کودکی که نمی‌تواند بدون والدین خود به مدرسه برود و در طول روز مدام از بازگشت آن‌ها سوال می‌پرسد، ممکن است دچار این اختلال باشد.
علائم اختلال اضطراب جدایی
برای تشخیص این اختلال، باید علائم آن را بشناسید. این علائم معمولاً به دو دسته رفتاری و جسمانی تقسیم می‌شوند.
علائم رفتاری
• کودک از رفتن به مدرسه خودداری می‌کند و بهانه‌های مختلفی می‌آورد.
• در زمان جدایی از والدین گریه‌های شدید و طولانی دارد.
• مدام به والدین می‌چسبد و از آن‌ها جدا نمی‌شود.
مثال: تصور کنید کودکی هر بار که والدینش او را به مهدکودک می‌برند، شروع به گریه می‌کند و حتی حاضر نیست وارد کلاس شود. این نوع رفتار ممکن است نشانه اختلال اضطراب جدایی باشد.
علائم جسمانی
• کودک ممکن است در زمان اضطراب از سردرد یا دل‌درد شکایت کند.
• ضربان قلبش افزایش پیدا می‌کند و دچار تعریق می‌شود.
• حالت تهوع یا حتی استفراغ در زمان جدایی از والدین ممکن است رخ دهد.
علل ایجاد اختلال اضطراب جدایی
این اختلال معمولاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که در ادامه توضیح می‌دهیم.
عوامل ژنتیکی
مطالعات مرکز مشاوره نشان می دهد برخی کودکان به دلیل سابقه خانوادگی در اختلالات اضطرابی، بیشتر در معرض خطر هستند. اگر والدین یا نزدیکان کودک دچار اختلالات اضطرابی باشند، احتمال بروز این اختلال در کودک افزایش می‌یابد.
عوامل محیطی
عوامل محیطی مانند تجربه‌های استرس‌زا نقش مهمی دارند. برای مثال، مرگ یکی از عزیزان، طلاق والدین یا حتی تغییر مدرسه می‌تواند باعث بروز اضطراب جدایی شود.
مثال: کودکی که به تازگی به شهر جدیدی نقل‌مکان کرده و دوستانش را از دست داده است، ممکن است به دلیل استرس ناشی از این تغییر، به این اختلال دچار شود.
تأثیرات اختلال اضطراب جدایی بر کودک
این اختلال می‌تواند زندگی کودک را از جهات مختلف تحت تأثیر قرار دهد.
اثرات بر سلامت روان
کودکانی که با این اختلال مواجه‌اند، ممکن است اعتماد به نفس کمتری داشته باشند و در معرض افسردگی قرار بگیرند.
مثال: کودکی که همیشه به والدینش وابسته است، ممکن است در روابط دوستانه یا فعالیت‌های اجتماعی احساس عدم اطمینان کند.
اثرات بر عملکرد تحصیلی
مشاوره روانشناسی نشان می دهد اضطراب جدایی می‌تواند باعث شود کودک از رفتن به مدرسه امتناع کند یا در کلاس تمرکز کافی نداشته باشد.
درمان اختلال اضطراب جدایی
خبر خوب این است که این اختلال کاملاً قابل درمان است. روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانند به کاهش اضطراب کودک کمک کنند.
درمان‌های روانشناختی
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
این روش یکی از بهترین درمان‌ها برای اضطراب جدایی است. در درمان شناختی-رفتاری، کودک یاد می‌گیرد که چگونه افکار منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را به افکار مثبت تبدیل کند.
مثال: یک روانشناس ممکن است به کودکی که از جدا شدن از مادرش می‌ترسد، کمک کند تا بفهمد این جدایی دائمی نیست و مادرش همیشه برمی‌گردد.
درمان‌های خانواده‌محور
از منظر مشاوره روانشناسی گاهی والدین نیز نیاز به آموزش دارند. در این روش، خانواده‌ها یاد می‌گیرند که چگونه با رفتارهای کودک خود برخورد کنند و از اضطراب او بکاهند.
مثال: یک مشاور می‌تواند به والدین یاد دهد که به جای پرخاشگری با کودک، چگونه با آرامش و محبت او را برای جدایی آماده کنند.
مداخلات دارویی
در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک داروهایی را برای کنترل اضطراب کودک تجویز کند. البته این داروها باید تحت نظارت دقیق استفاده شوند.
نکات عملی برای والدین
روش‌های آرام‌سازی کودک
آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی می‌تواند به کاهش اضطراب کودک کمک کند. برای مثال، تمرین تنفس عمیق یا انجام فعالیت‌های آرام‌بخش مانند نقاشی یا بازی‌های فکری مؤثر است.
مثال: اگر کودکی در هنگام جدا شدن از والدین دچار اضطراب می‌شود، والدین می‌توانند با او تنفس عمیق تمرین کنند تا احساس آرامش بیشتری پیدا کند.
تقویت اعتماد به نفس
تشویق کودک به انجام فعالیت‌های مستقل و تحسین تلاش‌های او می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس او کمک کند.
مثال: اگر کودکی به تنهایی تکالیف مدرسه‌اش را انجام داد، والدین می‌توانند او را تحسین کنند و به او نشان دهند که به توانایی‌هایش ایمان دارند.
نقش پیشگیری در مدیریت اختلال
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. ایجاد یک محیط حمایتی و آرام در خانه می‌تواند از بروز این اختلال جلوگیری کند.
چگونه می‌توان اضطراب کودک را کاهش داد؟
یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش اضطراب کودک، ایجاد یک روال ثابت روزانه است. مطالعات مرکز مشاوره نشان می دهد کودکان به برنامه‌های منظم علاقه دارند و این نظم باعث ایجاد حس امنیت در آن‌ها می‌شود. برای مثال، اگر کودک شما هر روز می‌داند که چه زمانی به مدرسه می‌رود و چه زمانی شما او را می‌بینید، ممکن است احساس آرامش بیشتری کند. علاوه بر این، ایجاد یک پلن زمانی جذاب برای بعد از جدایی، مانند بازی در پارک یا تماشای برنامه مورد علاقه، می‌تواند انگیزه مثبتی برای کودک ایجاد کند.
نقش بازی در کاهش اضطراب جدایی
بازی‌ها ابزار فوق‌العاده‌ای برای مدیریت احساسات کودکان هستند. مرکز مشاوره تاکید دارد والدین می‌توانند از بازی‌های تقلیدی استفاده کنند تا کودک خود را برای شرایط جدایی آماده کنند. برای مثال، بازی “مدرسه‌بازی” که در آن کودک نقش دانش‌آموز و والدین نقش معلم را بازی می‌کنند، می‌تواند به او کمک کند تا با شرایط مدرسه و جدایی آشنا شود. همچنین، بازی‌هایی که به تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک کمک می‌کنند، مانند بازی‌های گروهی یا تعامل با همسالان، تأثیر مثبتی بر کاهش اضطراب خواهند داشت.
نقش معلمان و مراقبان در مدیریت این اختلال
معلمان و مراقبان نیز نقش کلیدی در مدیریت اضطراب جدایی دارند. همکاری نزدیک والدین با معلمان برای ایجاد ارتباطی مطمئن میان کودک و محیط مدرسه ضروری است. معلمان می‌توانند با انجام فعالیت‌هایی مانند خوش‌آمدگویی صمیمانه، اجازه دادن به کودک برای آوردن یک شیء آرام‌بخش از خانه یا صحبت درباره احساسات کودک، اضطراب او را کاهش دهند. به عنوان مثال، اگر کودکی به همراه یک عروسک مورد علاقه به مدرسه بیاید، این کار می‌تواند حس امنیت بیشتری به او بدهد و فرآیند جدایی را آسان‌تر کند.
اضافه کردن این نکات عملی و ارتباط با محیط مدرسه به شما کمک می‌کند تا با اختلال اضطراب جدایی بهتر برخورد کنید و فضای آرامش‌بخشی را برای رشد کودک فراهم آورید.
چگونه محیط حمایتی ایجاد کنیم؟
والدین باید سعی کنند فضایی ایجاد کنند که کودک در آن احساس امنیت کند. گوش دادن به نگرانی‌های کودک و صحبت در مورد آن‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد.
اهمیت آموزش والدین
آموزش والدین درباره اختلال اضطراب جدایی و روش‌های برخورد با آن، می‌تواند به مدیریت بهتر این مشکل کمک کند.
نتیجه‌گیری
اختلال اضطراب جدایی اگرچه چالش‌برانگیز است، اما با استفاده از روش‌های مناسب درمانی و توجه ویژه والدین قابل مدیریت است. این اختلال می‌تواند بر سلامت روان، عملکرد تحصیلی و زندگی اجتماعی کودک تأثیر بگذارد، اما با اقدامات درست، می‌توان کودک را به مسیر آرامش و موفقیت بازگرداند.
دیدگاه خود را بنویسید