چهارشنبه سوری، یکی از جشن‌های کهن ایرانی، با شور و هیجان بسیاری همراه است. این شب سنتی، که با روشن کردن آتش، پریدن از روی آن و اجرای آیین‌های مختلف جشن گرفته می‌شود، در سال‌های اخیر شکل جدیدی به خود گرفته است. امروزه، بسیاری از جوانان و نوجوانان به استفاده از مواد محترقه و ترقه‌های خطرناک روی آورده‌اند که منجر به بروز حوادث ناگوار، از سوختگی‌های شدید گرفته تا قطع عضو و حتی مرگ، شده است.
اما چرا برخی افراد تمایل بیشتری به انجام رفتارهای مخاطره‌آمیز در این شب دارند؟ آیا این رفتارها صرفاً ناشی از هیجان و ماجراجویی است، یا عوامل روانشناختی و اجتماعی نیز در آن نقش دارند؟ در این مقاله، به بررسی مشاوره روانشناسی رفتارهای پرخطر در چهارشنبه سوری پرداخته و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که چرا برخی افراد حاضرند جان خود را برای تجربه یک لحظه هیجان به خطر بیندازند.
ریشه‌های فرهنگی چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری از گذشته‌های دور بخشی از فرهنگ ایرانیان بوده است. این جشن معمولاً در آخرین چهارشنبه سال برگزار شده و نماد گذر از بدی‌ها و ورود به سال نو با انرژی مثبت است. در گذشته، این مراسم با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن همراه بود و مردم با خواندن شعر معروف “زردی من از تو، سرخی تو از من”، آرزوی سلامتی و شادابی می‌کردند.
با این حال، امروزه بسیاری از سنت‌های اصیل این جشن کم‌رنگ شده و جای خود را به رفتارهای پرخطر داده است. استفاده از مواد محترقه، ساخت ترقه‌های دست‌ساز و انجام حرکات جسورانه با مواد آتش‌زا، باعث شده که چهارشنبه سوری از یک جشن خانوادگی به یک میدان پر از خطر تبدیل شود.
رفتارهای پرخطر در چهارشنبه سوری
امروزه، چهارشنبه سوری بیش از آنکه یادآور شادی و جشن باشد، به دلیل حوادث ناگوار آن مورد توجه قرار می‌گیرد. برخی از رفتارهای پرخطر رایج در این شب عبارتند از:
۱. استفاده از مواد محترقه دست‌ساز
یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین رفتارهای این شب، استفاده از ترقه‌های دست‌ساز و مواد منفجره غیرمجاز است. بسیاری از این مواد به دلیل عدم کنترل کیفیت، ممکن است به‌شدت خطرناک باشند و در صورت استفاده نادرست، به سوختگی‌های شدید، قطع انگشتان یا حتی مرگ منجر شوند.
۲. پریدن از روی آتش‌های بزرگ
اگرچه پریدن از روی آتش یکی از رسوم کهن چهارشنبه سوری است، اما برخی افراد با ایجاد آتش‌های بسیار بزرگ، این رسم را به یک رفتار پرریسک تبدیل کرده‌اند. این کار می‌تواند منجر به سقوط در آتش، سوختگی‌های شدید و حتی آسیب‌های جدی به دستگاه تنفسی شود.
۳. پرتاب مواد آتش‌زا و ترقه در اماکن عمومی
برخی از افراد در این شب اقدام به پرتاب ترقه‌های پرصدا و مواد محترقه در اماکن عمومی، معابر شلوغ و حتی به سمت خودروها و رهگذران می‌کنند. این رفتار علاوه بر ایجاد وحشت عمومی، می‌تواند باعث بروز تصادفات، جراحات شدید و آسیب‌های جدی شود.
۴. استفاده از مواد منفجره قوی
از نظر روانشناس نوجوان متأسفانه، در سال‌های اخیر شاهد استفاده از مواد منفجره بسیار قوی در چهارشنبه سوری بوده‌ایم. این مواد، که اغلب به‌صورت غیرقانونی وارد کشور شده یا در کارگاه‌های غیر قانونی ساخته می‌شوند، قدرت تخریب بالایی دارند و می‌توانند باعث آسیب‌های جدی و حتی کشته شدن افراد شوند. شدت انفجار این مواد گاهی چنان بالاست که به ساختمان‌ها و خودروهای اطراف آسیب وارد می‌کند و جان افراد را به خطر می‌اندازد.
چرا برخی افراد رفتارهای پرخطر انجام می‌دهند؟
طبق تحقیقات مرکز روانشناسی رفتارهای پرخطر در چهارشنبه سوری فقط یک تصمیم لحظه‌ای نیستند، بلکه تحت تأثیر عوامل روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی قرار دارند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین دلایلی که افراد را به انجام این رفتارها سوق می‌دهند، بررسی می‌کنیم.
۱. هیجان‌طلبی و جستجوی آدرنالین
یکی از مهم‌ترین دلایل انجام رفتارهای پرریسک، نیاز به هیجان و تجربه احساسات شدید است. افراد هیجان‌طلب معمولاً به دنبال فعالیت‌هایی هستند که سطح آدرنالین بدنشان را افزایش دهد. چهارشنبه سوری فرصتی استثنایی برای این دسته از افراد است تا بدون در نظر گرفتن عواقب، دست به کارهای جسورانه بزنند.
۲. تأثیر گروه همسالان و فشار اجتماعی
نوجوانان و جوانان بیش از سایر گروه‌های سنی در معرض تأثیرپذیری از دوستان خود هستند. از نظر روانشناس نوجوان در بسیاری از موارد، افراد صرفاً به دلیل اینکه نمی‌خواهند در جمع دوستانشان به‌عنوان فردی “ترسو” شناخته شوند، دست به رفتارهای پرخطر می‌زنند. این نوع فشار اجتماعی می‌تواند آن‌ها را به انجام کارهایی سوق دهد که در شرایط عادی هرگز به آن فکر نمی‌کردند.
۳. کمبود آگاهی درباره خطرات
بسیاری از افرادی که در این شب رفتارهای خطرناک انجام می‌دهند، تصور می‌کنند که می‌توانند شرایط ی به جامعه است. می‌توان از طریق رسانه‌های جمعی، مدارس و سازمان‌های اجتماعی به جوانان و نوجوانان آگاهی‌های لازم در مورد خطرات استفاده از مواد محترقه و ترقه‌های دست‌ساز را داد. همچنین، لازم است که در این آموزش‌ها، خطرات ناشی از پریدن از روی آتش و سایر رفتارهای پرخطر در چهارشنبه سوری به‌طور خاص توضیح داده شود. به‌این‌ترتیب، افراد بهتر می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و از انجام رفتارهای مخاطره‌آمیز خودداری کنند.
۲. جایگزینی فعالیت‌های ایمن و جذاب
جایگزینی فعالیت‌های جذاب و هیجان‌انگیز با روش‌های ایمن می‌تواند نقش مؤثری در کاهش رفتارهای پرخطر ایفا کند. به‌عنوان مثال، می‌توان به برگزاری جشن‌های آتش‌بازی تحت نظارت مسئولین، استفاده از فشفشه‌های ایمن، یا برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری در این شب اشاره کرد. همچنین، ایجاد فضاهایی که در آن جوانان می‌توانند هیجان و لذت را تجربه کنند بدون اینکه خطری تهدیدشان کند، می‌تواند به کاهش رفتارهای پرخطر کمک کند.
۳. کنترل و نظارت اجتماعی
یکی از راهکارهای مؤثر دیگر، کنترل و نظارت بیشتر در سطح جامعه است. این نظارت می‌تواند از طریق افزایش تعداد گشت‌های پلیس در شب چهارشنبه سوری، کنترل بیشتر فروش مواد محترقه غیرمجاز و اعمال جریمه‌های سنگین برای تخلفات، صورت گیرد. علاوه بر این، خانواده‌ها باید نقش بیشتری در نظارت بر رفتار فرزندان خود ایفا کنند و از خرید مواد محترقه غیرمجاز یا تشویق به انجام رفتارهای خطرناک جلوگیری کنند.
۴. ارائه پشتیبانی روانی و اجتماعی
افرادی که در معرض خطرات جدی قرار دارند یا کسانی که دچار آسیب‌های روانی ناشی از حوادث چهارشنبه سوری شده‌اند، نیازمند حمایت روانی هستند. می‌توان با ارائه خدمات مشاوره روانشناسی به این افراد، به کاهش آسیب‌های روانی کمک کرد. همچنین، برای جوانان و نوجوانان، برنامه‌های اجتماعی و فعالیت‌های گروهی می‌تواند باعث تقویت حس تعلق و کاهش تمایل به انجام رفتارهای مخاطره‌آمیز شود.
نتیجه‌گیری مرکز روانشناسی
از منظر مطالعات مرکز روانشناسی چهارشنبه سوری به‌عنوان یکی از جشن‌های باستانی ایران، همواره با شور و هیجان زیادی همراه است. با این حال، افزایش رفتارهای پرخطر و استفاده از مواد محترقه غیرمجاز، باعث شده که این جشن با چالش‌های جدی روبرو شود. برای کاهش آسیب‌های ناشی از این رفتارها، نیاز است که آموزش‌های لازم به جامعه داده شود و افراد از پیامدهای خطرات آگاه شوند. همچنین، جایگزینی فعالیت‌های ایمن و جذاب می‌تواند نقش مهمی در کاهش رفتارهای پرخطر ایفا کند. در نهایت، با نظارت دقیق‌تر از سوی نهادهای مسئول و همکاری خانواده‌ها و جامعه، می‌توان این شب را دوباره به جشنی ایمن و شاد تبدیل کرد.
دیدگاه خود را بنویسید